Dagsgard: Forskjell mellom sideversjoner
m (Dagsgard i Skjåk flytta til Dagsgard (Skjåk): Artikkelnamn i betre samsvar med det som er blitt vanleg for gardsartiklar) |
(Onlyinclude og småtteri) |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks gard | <onlyinclude>{{Infoboks gard | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Dagsgard | | navn = Dagsgard | ||
| Linje 17: | Linje 17: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
'''[[Dagsgard i Skjåk|Dagsgard]]''' er ein [[matrikkelgard]] i [[Skjåk kommune]] ([[gardsnummer]] 19). Matrikkelgarden består av to bruk, [[bruksnummer]] 1 [[Dagsgard, Nigard (Skjåk)|Nigard Dagsgard]] og bruksnummer 2 [[Dagsgard, Uppigard (Skjåk)|Uppigard Dagsgard]]. | '''[[Dagsgard i Skjåk|Dagsgard]]''' er ein [[matrikkelgard]] i [[Skjåk kommune]] ([[gardsnummer]] 19). Matrikkelgarden består av to bruk, [[bruksnummer]] 1 [[Dagsgard, Nigard (Skjåk)|Nigard Dagsgard]] og bruksnummer 2 [[Dagsgard, Uppigard (Skjåk)|Uppigard Dagsgard]]. Dagsgard ligg på [[Skjåkstrond]], rett i nærleiken av [[Skjåk kyrkje]].</onlyinclude> Grannegardane er [[Prestgarden, søre (Skjåk)|Søre Prestgarden]] i vest og [[Ånstad, nordistun (Skjåk)|Nordistun Ånstad]] i aust. Utmarka går opp til snaufjellet ([[Skjåk Almenning]]) i sør, og den dyrka jorda går ned til [[Ottaelva]] i nord. | ||
== Gardsnamnet og | == Gardsnamnet og opphavshistoria == | ||
Namnet har den nokså opplagde tydinga «garden til Dag», og har venteleg fått namn etter den fyrste, eller ein av dei fyrste brukarane på garden. | <onlyinclude>Namnet har den nokså opplagde tydinga «garden til Dag», og har venteleg fått namn etter den fyrste, eller ein av dei fyrste brukarane på garden. | ||
I skriftlege kjelder er garden nemnd så tidleg som i [[1343]]<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS57351@13062=on Dagsgaard] i ''[[Norske Gaardnavne]]''</ref>, da Håkon i Dagsgard er med i ein delegasjon frå bygda til biskopen på Hamar (sjå [[Skjåks historie i mellomalderen (1000-1500)]]). Garden er nok monaleg eldre enn 1300-talet, men historia går neppe lenger attende enn år 1000. Gardsnamn med endinga -gard var mykje brukt i tidleg- og høgmellomalderen (1000-1350). | I skriftlege kjelder er garden nemnd så tidleg som i [[1343]]<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS57351@13062=on Dagsgaard] i ''[[Norske Gaardnavne]]''</ref>, da Håkon i Dagsgard er med i ein delegasjon frå bygda til biskopen på Hamar (sjå [[Skjåks historie i mellomalderen (1000-1500)]]). Garden er nok monaleg eldre enn 1300-talet, men historia går neppe lenger attende enn år 1000. Gardsnamn med endinga -gard var mykje brukt i tidleg- og høgmellomalderen (1000-1350).</onlyinclude> | ||
Garden oppstod høgst sannsynleg som resultat av ei todeling av ein tidlegare gard med ukjent namn, der nabogarden | Garden oppstod høgst sannsynleg som resultat av ei todeling av ein tidlegare gard med ukjent namn, der nabogarden Prestgarden (eventuelt med eit anna namn før det vart til «prestegard») var den andre delen. At Dagsgard og Prestgarden ein gong har vore ei brukseining, er sannsynleggjort mellom anna ved at desse nabogardane låg i [[teigblanding]] med kvarandre til 1908. | ||
== Bruksdeling == | == Bruksdeling == | ||
Det er uvisst når Dagsgard vart delt i to bruk. I lensrekneskapa frå 1560 figurerer to mann med etternamnet Dagsgard (Tor og Halvor), utan at det kan seiast sikkert om dei er husbondar på kvar sine bruk. Ein generasjon tidlegare er berre ein mann frå Dagsgard oppført i skattelista for [[gjengjerden 1528]], nemleg Tosten. Iallfall frå midten av 1600-talet er det openbert at Dagsgard utgjer to gardsbruk. I landkommisjonens jordebok 1661 og i matrikkelen 1668 er Arne og Guttorm brukarar på Dagsgard. Men garden er oppførd som ei matrikkeleining med | Det er uvisst når Dagsgard vart delt i to bruk. I lensrekneskapa frå 1560 figurerer to mann med etternamnet Dagsgard (Tor og Halvor), utan at det kan seiast sikkert om dei er husbondar på kvar sine bruk. Ein generasjon tidlegare er berre ein mann frå Dagsgard oppført i skattelista for [[gjengjerden 1528]], nemleg Tosten. Iallfall frå midten av 1600-talet er det openbert at Dagsgard utgjer to gardsbruk. I landkommisjonens jordebok 1661 og i matrikkelen 1668 er Arne og Guttorm brukarar på Dagsgard. Men garden er oppførd som ei matrikkeleining med felles landskyld, skattar og avgifter. Iallfall frå og med matrikkelutkastet 1723 kan vi derimot følgje historia til dei to særskilt skyldsette gardsbruka kvar for seg. | ||
== Underbruk, husmannsplassar og setrer == | == Underbruk, husmannsplassar og setrer == | ||
Sideversjonen fra 16. okt. 2010 kl. 06:32
| Dagsgard | |
|---|---|
| Fil:Dagsgardsloftet01.jpg | |
| Loft frå Dagsgard, bygd ca. 1400. Det er nå på Maihaugen som del av Isum-anlegget. Loftet tilhøyrde Nigard Dagsgard da det vart innkjøpt av museet. | |
| Alt. navn: | Dagsgardhe (1343), Dagsgiord (1520), Dauusgaardt (1578), Dagsgaard (1594 og senere) |
| Først nevnt: | 1343 |
| Rydda: | Tidleg- eller høgmellomalder |
| Sted: | Skjåkstrond |
| Fylke: | Oppland |
| Kommune: | Skjåk |
| Gnr.: | 19 |
| Ant. bruksnr.: | 2 |
Dagsgard er ein matrikkelgard i Skjåk kommune (gardsnummer 19). Matrikkelgarden består av to bruk, bruksnummer 1 Nigard Dagsgard og bruksnummer 2 Uppigard Dagsgard. Dagsgard ligg på Skjåkstrond, rett i nærleiken av Skjåk kyrkje. Grannegardane er Søre Prestgarden i vest og Nordistun Ånstad i aust. Utmarka går opp til snaufjellet (Skjåk Almenning) i sør, og den dyrka jorda går ned til Ottaelva i nord.
Gardsnamnet og opphavshistoria
Namnet har den nokså opplagde tydinga «garden til Dag», og har venteleg fått namn etter den fyrste, eller ein av dei fyrste brukarane på garden.
I skriftlege kjelder er garden nemnd så tidleg som i 1343[1], da Håkon i Dagsgard er med i ein delegasjon frå bygda til biskopen på Hamar (sjå Skjåks historie i mellomalderen (1000-1500)). Garden er nok monaleg eldre enn 1300-talet, men historia går neppe lenger attende enn år 1000. Gardsnamn med endinga -gard var mykje brukt i tidleg- og høgmellomalderen (1000-1350).
Garden oppstod høgst sannsynleg som resultat av ei todeling av ein tidlegare gard med ukjent namn, der nabogarden Prestgarden (eventuelt med eit anna namn før det vart til «prestegard») var den andre delen. At Dagsgard og Prestgarden ein gong har vore ei brukseining, er sannsynleggjort mellom anna ved at desse nabogardane låg i teigblanding med kvarandre til 1908.
Bruksdeling
Det er uvisst når Dagsgard vart delt i to bruk. I lensrekneskapa frå 1560 figurerer to mann med etternamnet Dagsgard (Tor og Halvor), utan at det kan seiast sikkert om dei er husbondar på kvar sine bruk. Ein generasjon tidlegare er berre ein mann frå Dagsgard oppført i skattelista for gjengjerden 1528, nemleg Tosten. Iallfall frå midten av 1600-talet er det openbert at Dagsgard utgjer to gardsbruk. I landkommisjonens jordebok 1661 og i matrikkelen 1668 er Arne og Guttorm brukarar på Dagsgard. Men garden er oppførd som ei matrikkeleining med felles landskyld, skattar og avgifter. Iallfall frå og med matrikkelutkastet 1723 kan vi derimot følgje historia til dei to særskilt skyldsette gardsbruka kvar for seg.