Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
m
Teksterstatting – «[[Kategori: » til «[[Kategori:»
Ingen redigeringsforklaring |
m (Teksterstatting – «[[Kategori: » til «[[Kategori:») |
||
| (11 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb| Murane_plassen_Svee.jpg |Murane etter husmannsplassen Svee | <onlyinclude>{{thumb| Murane_plassen_Svee.jpg |Murane etter husmannsplassen Svee under [[Sør-Hole (Lesja)|Sør-Hole]] i [[Lesja]]. Plassen vart rydda kring 1762 og fråflytt ca. 1790.|Arnfinn Kjelland}} | ||
'''Husmannsplassane i Lesja''' er eit oversyn over dei buplassane som er kartlagt og plassert i denne kategorien gjennom arbeidet med [[Bygdebok for Lesja]] i åra 1981–1996. | '''Husmannsplassane i Lesja''' er eit oversyn over dei buplassane som er kartlagt og plassert i denne kategorien gjennom arbeidet med [[Bygdebok for Lesja]] i åra 1981–1996. Til saman er talet på registrerte stader der det har vore busett folk i ein periode, og som i ein del av den busette perioden må kunne kallast husmannsplass, stugu, småbruk (utan skøyte) og liknande, drygt 600.</onlyinclude> | ||
==Framveksten== | ==Framveksten== | ||
| Linje 26: | Linje 26: | ||
==Utviklinga i andre halvdel av 1700-talet== | ==Utviklinga i andre halvdel av 1700-talet== | ||
Utover siste halvdel av 1700-talet dukkar det opp stadig fleire plasser. Jernverket hadde ei oppgangstid framover mot 1780, i drivartida til [[Pål Holst Irgens]], og mange plassar kom sjølvsagt til i verksområdet og nordover (vestover) langs den viktigaste handelsvegen for Verket, over [[Lesjaskogsvatnet]], forbi stangjernshammaren ved Håmårfossen i [[Rauma (elv)|Rauma]] og ned til [[Romsdalsmartnan]]. Men dei fleste, over ein tredjedel, kom til sørover i hovudsoknet. Til saman er det i bygdebokprosjektet registrert nesten 150 nye plassar i denne perioden. | Utover siste halvdel av 1700-talet dukkar det opp stadig fleire plasser. Jernverket hadde ei oppgangstid framover mot 1780, i drivartida til [[Pål Holst Irgens]], og mange plassar kom sjølvsagt til i verksområdet og nordover (vestover) langs den viktigaste handelsvegen for Verket, over [[Lesjaskogsvatnet]], forbi stangjernshammaren ved Håmårfossen i [[Rauma (elv)|Rauma]] og ned til [[Romsdalsmartnan]]. Men dei fleste, over ein tredjedel, kom til sørover i hovudsoknet. Til saman er det i bygdebokprosjektet registrert nesten 150 nye plassar i denne perioden. 17 av desse vart fråflytt att før 1801, og alle desse låg i hovudsoknet, sør for Verket. | ||
==Utviklinga i første halvdel av 1800-talet== | |||
Det er så i første halvdel av 1800-talet at talet på bustadar i denne kategorien i Lesja veks raskast. Bygdeboka har registrert nokså nøyaktig 200 nye plassar i denne perioden. 30 av desse kom på Skogen vest for verksområdet, berre 11 i sjølve verksområdet og resten i hovudsoknet. Ni plassar, alle i hovudsoknet, er registrert først gong i [[folketeljinga 1801]] og rekna med i denne kategorien, sjølv om dei sannsynlegvis var rydda og busette før hundreårsskiftet. | |||
Av desse plassane vart 75 frådelte og kjøpt som sjølveigarbruk, dei fleste på 1900-talet. Dei fleste er òg fråflytt att, knapt 40 av dei var busette da bygdeboka var skrive. Det samla talet på busette plassar i bygda kring 1850, gamle og nyrydda i denne perioden, ser dermed ut til å ha vore om lag 210. | |||
==Utviklinga i andre halvdel av 1800-talet== | |||
Dette har vore rekna som den perioden da husmannsvesenet kulminerte. Det stemmer nok i ikkje ubetydeleg grad for Lesja òg; minst 180 plassar vart permanent fråflytte desse tiåra. Men i same periode kom til òg til neste 130 nye plassar, rimeleg jamt fordelt over bygda. Mange av desse var småe plassar som ikkje var busette meir enn nokre år; nærare 70 var fråflytte att i perioden, og berre 22 vart frådelte som sjølveigarbruk. Ni var busette da bygdebøkene kom ut. | |||
==Utviklinga på 1900-talet== | |||
Dette er perioden da dette busetjingssystemet forsvann, også i Lesja. Men det kom faktisk til plassar som ikkje låg på sjølveigd grunn og må kunne reknast som husmannsplassar også etter hundreårsskriftet, dei fleste utan jord. Vi finn 10-12 i bygdebøkene. I tiåra etter 1900 vart nesten 160 av dei plassane som var etablerte og framleis var busette i 1900, nedlagde og fråflytta. Den siste plassen som vart skyldsett i Lesja var Vesl-Stugu på Joramoen (fekk namnet Joratun) i 1958.<ref>Kjelland 1996 s. 759.</ref> | |||
==Referanse== | ==Referanse== | ||
| Linje 39: | Linje 50: | ||
*[[Bruker:Arnfinn_Kjelland|Kjelland, Arnfinn]] 2004b: [http://tilsett.hivolda.no/ak/Lesja/Eldste_husmenn_Lesja.htm Dei første «moderne» husmenn i Lesja]. I ''[[Årsskrift for Lesja historielag]]'' side 93–105. | *[[Bruker:Arnfinn_Kjelland|Kjelland, Arnfinn]] 2004b: [http://tilsett.hivolda.no/ak/Lesja/Eldste_husmenn_Lesja.htm Dei første «moderne» husmenn i Lesja]. I ''[[Årsskrift for Lesja historielag]]'' side 93–105. | ||
[[Kategori: Lesja kommune]] | [[Kategori:Lesja kommune]] | ||
[[Kategori: Husmannsplasser]] | [[Kategori:Husmannsplasser]] | ||
[[Kategori: Husmannsvesen | [[Kategori:Husmannsvesen|Lesja]] | ||
{{F1}} | |||
{{nn}} | {{nn}} | ||