276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
|||
| (11 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks gard | {{Infoboks gard | ||
| målform = nn | |||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Ormberg | | navn = Ormberg | ||
| Linje 8: | Linje 9: | ||
| førstnevnt = 1596 | | førstnevnt = 1596 | ||
| ryddet = | | ryddet = | ||
| sted = Jostedalen | | sted = [[Jostedalen]] | ||
| kommune = Luster | | sokn = [[Jostedalen sokn|Jostedalen]] | ||
| fylke = | | kommune = [[Luster kommune|Luster]] | ||
| fylke = [[Vestland fylke|Vestland]] | |||
| gnr = 187 | | gnr = 187 | ||
| bnr = | | bnr = | ||
| Linje 20: | Linje 22: | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude>'''[[Ormberg (Jostedalen)|Ormberg]]''' (Luster, gnr. 187) er ein [[matrikkelgard]] i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. Det er den sørlegaste garden på austsida av [[Jostedøla]] i Jostedal sokn. Ormberg er ein av dei få gamle gardane i Jostedalen som ligg i dalbotnen, og garden har lege utsett til for flaumar. </onlyinclude> | |||
<onlyinclude> | |||
==Gamal, men liten gard== | ==Gamal, men liten gard== | ||
<onlyinclude>Ormberg var ein av dei opphavlege gardane i Jostedalen og er nemnd i det fyrste dokumentet etter øydetida, skattelista frå 1596. Her skulle ''Olluff Aarebøe'' | <onlyinclude>Ormberg var ein av dei opphavlege gardane i Jostedalen og er nemnd i det fyrste dokumentet etter øydetida, skattelista frå 1596. Her skulle ''Olluff Aarebøe'' betale 2 geitskinn til presten. Alt i 1600 og 1603 er namnet skrive ''Ormberig/Ormeberigh''.</onlyinclude><ref>[http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=117 Presteskatten 1596], [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2076 Jordeboka 1600] og [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=2095 Pengeskatten 1603] (Jostedal historielag)</ref> | ||
Då jostedalsbøndene byrja å betale leiglendingskatt i 1627/28, fekk Ormberg ei skyld på 2 pund smør. Ormberg var såleis mellom dei 3-4 minste gardane i bygda. Skylda var 2 pund til 1742 (sjå nedanfor).<ref>Jf. [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=118 Skattematrikkelen 1647] (Jostedal historielag)</ref> | Då jostedalsbøndene byrja å betale leiglendingskatt i 1627/28, fekk Ormberg ei skyld på 2 pund smør. Ormberg var såleis mellom dei 3-4 minste gardane i bygda. Skylda var 2 pund til 1742 (sjå nedanfor).<ref>Jf. [http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=118 Skattematrikkelen 1647] (Jostedal historielag)</ref> | ||
==Overgang til sjølveige== | ==Overgang til sjølveige== | ||
<onlyinclude>Futeenkja [[Birgitte Munthe]] fekk i 1681 skøyte på alle gardane i Jostedalen. Året etter vart så dette godset splitta opp ved at prestsonen [[Hans Ottoson Ravn]] kjøpte to av tre partar i [[Myklemyr (Jostedalen)|Myklemyr]], heile Ormberg og heile [[Fossen (Jostedal)|Fossen]]. Ravn sjølv budde på ein del av Myklemyr og hadde leiglendingar på dei andre bruka. Men alt i 1688 hadde Ormberg og Fossen gått attende til Birgitte Munthe.</onlyinclude> (Sjå detaljar og referansar under [[Eigedomstilhøve i Jostedalen før 1800]].) | <onlyinclude>{{Thumb|Ormberg nyetunet.JPG|Det nye tunet (bnr. 1) frå 1950-åra sett frå hovudvegen.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}} | ||
Futeenkja [[Birgitte Munthe (1634–1708)|Birgitte Munthe]] fekk i 1681 skøyte på alle gardane i Jostedalen. Året etter vart så dette godset splitta opp ved at prestsonen [[Hans Ottoson Ravn]] kjøpte to av tre partar i [[Myklemyr (Jostedalen)|Myklemyr]], heile Ormberg og heile [[Fossen (Jostedal)|Fossen]]. Ravn sjølv budde på ein del av Myklemyr og hadde leiglendingar på dei andre bruka. Men alt i 1688 hadde Ormberg og Fossen gått attende til Birgitte Munthe.</onlyinclude> (Sjå detaljar og referansar under [[Eigedomstilhøve i Jostedalen før 1800]].) | |||
Etter dette vart Ormberg verande i Munthe-ætta saman resten av jostedalsgodset. Då godset vart delt mellom dei tre sønene til [[Christopher Munthe]] etter 1754, var det [[Ludvig Munthe (1717-1785)]] som fekk hand om Ormberg. Han overtok åtte gardar, og dei seks siste, mellom anna Ormberg, selde han til leiglendingane 10. september 1771. Ein av dei var [[Anders Andersson Ormberg]] som hadde teke over som leiglending på garden i 1764 og såleis vart den fyrste sjølveigaren då han kjøpte garden for 210 rdl. | Etter dette vart Ormberg verande i Munthe-ætta saman resten av jostedalsgodset. Då godset vart delt mellom dei tre sønene til [[Christopher Munthe]] etter 1754, var det [[Ludvig Munthe (1717-1785)]] som fekk hand om Ormberg. Han overtok åtte gardar, og dei seks siste, mellom anna Ormberg, selde han til leiglendingane 10. september 1771. Ein av dei var [[Anders Andersson Ormberg]] som hadde teke over som leiglending på garden i 1764 og såleis vart den fyrste sjølveigaren då han kjøpte garden for 210 rdl. | ||
| Linje 42: | Linje 43: | ||
==Bruk== | ==Bruk== | ||
{{Thumb|Julekort Ormbergstøl Skattum 1916.jpg|Julekort frå Marie Ormbergstøl (bnr. 2) til skyldfolket på [[Skattum (Østre Toten)|Skattum]] på Toten (1916).}} | |||
Ormberg vart delt i to bruk 1655-1669 og 1717-1739. Delar av den siste perioden vart halve bruket drive som ein del av [[Åsen (Jostedalen)|Åsen]]. | Ormberg vart delt i to bruk 1655-1669 og 1717-1739. Delar av den siste perioden vart halve bruket drive som ein del av [[Åsen (Jostedalen)|Åsen]]. | ||
| Linje 63: | Linje 65: | ||
==Gardstuna til bnr. 1 og 3== | ==Gardstuna til bnr. 1 og 3== | ||
{{ | {{Thumb|Ormbergsbruka.JPG|Gamletunet på Ormberg (bnr. 3) i framgrunnen, det nye tunet frå 1950-åra (bnr. 1) i bakgrunnen.|[[Bruker:Oddloho|Oddmund L. Hoel]] (2012)}} | ||
Det gamle tunet på Ormberg ligg kring 50 meter aust for [[Jostedøla]] i nordenden av elvesletta der køyrebrua går over elva. Husa ligg i hellinga ned mot flata. | Det gamle tunet på Ormberg ligg kring 50 meter aust for [[Jostedøla]] i nordenden av elvesletta der køyrebrua går over elva. Husa ligg i hellinga ned mot flata. | ||
| Linje 80: | Linje 82: | ||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
* | *{{folketelling|bf01058399000444|Ormberg|1801|Jostedal prestegjeld|nn}} | ||
*Laberg, Jon. (1939). Jostedal. Ei stutt utgreiding um bygdi og folket der. ''Tidsskrift utgitt av Historielaget for Sogn'' (nr. 10), 15-70. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=300 Digital utgåve, Jostedal historielag]) | *Laberg, Jon. (1939). Jostedal. Ei stutt utgreiding um bygdi og folket der. ''Tidsskrift utgitt av Historielaget for Sogn'' (nr. 10), 15-70. ([http://www.historielaget.jostedal.no/?page_id=300 Digital utgåve, Jostedal historielag]) | ||
*Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.'' (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 82-113. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034 Digital utgåve, NBdigital]) | *Øyane, Lars E. (1994). ''Jostedal sokn. Gards- og ættesoge for Luster kommune.'' (Bd. 5). Gaupne: Luster kommune, s. 82-113. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008020701034 Digital utgåve, NBdigital]) | ||
| Linje 86: | Linje 88: | ||
[[Kategori:Jostedalen]] | [[Kategori:Jostedalen]] | ||
[[Kategori:Garder | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Luster kommune]] | |||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||
{{ | |||
}} | |||