Runestein på søgard Veum: Forskjell mellom sideversjoner

Den runesten som her er avbildet, har stått «paa en nu (1862) noget forstyrret rund gravhaug» tett syd for [[Veum kyrkje (Fyresdal)|Veum gamle kirkegaard]], i tunet på gården Veum i sognet av samme navn, i Fyresdal herred og prestegjeld. Der stod den da Nicolaysen undersøkte den og likeså da Sophus Bugge ca. 1870 skrev om den. Men i 1892 var den, efter ordlyden i nogen bemerkninger av Bugge å dømme, flyttet derfra, og i 1897 skriver O. Rygh, i forbindelse med en del yderligere oplysninger:  

Stenen stod før ved Kirkegaardsporten ved den gamle, for en del Aar siden ned paa Sletten til Øiane flyttede Kirke, - lige i Nærheden af den af Veumgaardene, hvor Stenen nu findes (den første, man kommer til, naar man følger Veien opp til disse Gaarde sydfra). Den benyttedes i sin Tid som Gabestok og har som minde om denne Benyttelse et Hul i øvre Ende, hvori Halsjernet har været fæstet. Vi har fotografier av stenen den tid den stod i gårdstunet. Ved mitt første besøk på Veum (1923) lå stenen – slått i to stykker – under en uthusgavl nordøst i tunet, men i 1937 var den flyttet et stykke bort derfra, og lå således som avbildningen viser.</blockquote>

Teksten er tolka til: «Gnúpr reisti stein denna, sunr Torleifs sunar….» «Gnup reiste denne sten, sønn av Torleiv, sønn av …» Namnet Gnup er kjend i Noreg frå [[mellomalderen]] og verbet fortel at han reiste steinen, ikkje rista runene. Ein meiner at det ikkje er nokon samanheng mellom steinen og «den noget forstyrrede runde gravhaug» der den kanskje og opphavleg har stått. Steinen er ikkje ein minnestein over ein avdød, då hadde namnet stått, men heller reist i samband med ei viktig hending i ætta. Det ligg sterk ættekjensle i den tilføya farfars namn som dessverre er gått tapt. Det kan til dømes vere sikta til bygginga av den fyrste kyrkja på ættegarden. [[Veum (Fyresdal)|Veum]] (á Vidum) er nemnd i den sagnhistoriske [[Halfs saga]], kapittel 2. Dette er av stor interesse då det syner at Veum har vore ein kjend og vyrd storgard i tidleg mellomalder.

Presten Wille skriv i 1786: «Ved Veum Kirke findes tvende Stene med Runeskrift.» Den eine er denne runesteinen, den andre er [[Likstein frå gamle Veum kyrkje|liksteinen etter Peter Prest]]. Det er og ein gapestokk frå Veum gamle kyrkje, denne er ikkje nemnd av kjeldene. Olav Momrak-Haugan trur ikkje at den høge runesteinen har vore nytta til gapestokk når ein på staden har hatt ein stein egna til dette bruk.

Den nye Veum kyrkje vart bygd i 1863. Runesteinen må ha blitt flytta frå sin opphavlege plass mellom 1870 og 1892. Det er rimeleg å tru at den då brakk i to, det vert seinare nemnd to stykke, noko som og går fram av biletet. Truleg har dette blitt gjort for å skaffe høveleg plass til ny uthusbygning og den gamle kyrkjegarden er forsvunne i same prosessen.  

[[Kategori:Fornminner]]

[[Kategori:Fyresdal kommune]]

[[Kategori:Gapestokker]]