Telemark Folkehøgskule: Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Ingen redigeringsforklaring
m (Robot: Legger til manglende <references />-element)
 
(15 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude>{{thumb|No-nb digibok 2013111808064 0223 2.jpg|Telemark Folkehøgskule låg der Kvitsund Gymnas ligg i dag.|Johs. Sætherskar, ''Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon, Bergen, 1949.}}
<onlyinclude>{{thumb|No-nb digibok 2013111808064 0223 2.jpg|Telemark Folkehøgskule låg der Kvitsund Gymnas ligg i dag.|Johs. Sætherskar, ''Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon, Bergen, 1949.}}
'''[[Telemark Folkehøgskule|Telemark Folkehøgskole]]''' vart skipa i 1880 av [[Viggo Ullmann]], seinare stortingspresident og [[amtmann]] i [[Bratsberg amt|Bratsberg]]. Skulen starta opp på garden [[Bjørge (Seljord)|Bjørge]] i [[Seljord]]. Drifta vart flytt til [[Utsond]] i [[Kviteseid]] i 1914.
<noinclude>
==Historikk==</noinclude>
Viggo Ullmann sin skule i Seljord hadde eit førespel, da folkehøgskulepioneren [[Olaus Arvesen]] heldt skule for 80 elevar på Bjørge i året 1878-1879. Som medlærarar hadde Arvesen [[Oddmund Vik]], seinare statsråd og fylkesmann, og nordlendingen P. Pedersen.<ref>Stauri, R. 1930:40.</ref>


'''[[Telemark Folkehøgskule|Telemark Folkehøgskole]]''' vart skipa i 1880 av [[Viggo Ullmann]]. Skulen starta opp på Utgaarden i [[Seljord]]. Drifta vart flytt til [[Utsond]] i [[Kviteseid]] i 1914.
I 1880 starta så [[Viggo Ullmann]] sin skule i Telemark. Skulen hadde som formål å gje bygdeungdom ei meir yrkesretta utdanning. Det fyrste året heldt han til på same staden som Arvesen hadde halde til, Bjørge i Seljord. Det var 70 elevar, 48 gutar og 28 jenter. Lærarar ved sida av Ullmann sjølv var førnemnde Oddmund Vik og [[Kr. Førland]]. Andre året var skulen i [[Drangedal]], og vinteren 1882-83 i [[Vinje]]. Skulen fekk fast tilhaldsstad da ''Telemarkens Folkehøiskoles Aktieselskab'' kjøpte [[Utgarden]] (gnr. 45.6) i Seljord i 1885.<noinclude><ref>[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-04000000217473 Oppføring] i [[arkivportalen]].</ref></noinclude> Frå 1890 vart undervisninga halden i den nye bygningen ''[[Borgen (Seljord)|Borgen]]'' på Utgarden.</onlyinclude>
 
==Historikk==
I 1880 starta seinare stortingspresident og [[amtmann]] i Bratsberg, [[Viggo Ullmann]], folkehøgskule i Telemark. Skulen hadde som formål å gje bygdeungdom ei meir yrkesretta utdanning. Dei fyrste åra ser skulen ut til å ha vore dreve på forskjellige stadar, inntil ''Telemarkens Folkehøiskoles Aktieselskab'' kjøpte garden Utgaarden (gnr/bnr 45/6) i Seljord i 1885.<ref>[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-04000000217473 Oppføring] i [[arkivportalen]].</ref> Undervisninga skjedde i ''[[Borgen (Seljord)|Borgen]]'' på Utgaarden som seinare vart flytt til Brøløs. </onlyinclude>


{{thumb|Stemne Telemark Folkehøgskule.jpg|Stemne på Telemark Folkehøgskule i 1917.|Ukjent fotograf / Privat samling.}}
{{thumb|Stemne Telemark Folkehøgskule.jpg|Stemne på Telemark Folkehøgskule i 1917.|Ukjent fotograf / Privat samling.}}
{{thumb|No-nb digibok 2013111808064 0884 1.jpg|Borgen, bygd 1890, seinare flytta til Brøløs. Bilete frå 1949 da Seljord Meieri åtte bygningen.|Johs. Sætherskar, ''Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon'', Bergen, 1949.}}
Telemark Folkehøgskule vart dreve privat, men mottok ifylge statskalenderen statsstøtte frå 1893. I 1902 tok [[Jakob Naadland]] over som skulebestyrer. Naadland kjøpte i 1913 garden Utsund (gnr/bnr 35/47) i Kviteseid, og skulen vart flytt hit året etter. Det vart bygd ny moderne skulebygning med internat, sentralfyring og elektrisk ljos. Skulen heldt opent for ungdom frå heile landet, men ein måtte vere fylt 17 år.
Telemark Folkehøgskule vart dreve privat, men mottok ifylge statskalenderen statsstøtte frå 1893. I 1902 tok [[Jakob Naadland]] over som skulebestyrer. Naadland kjøpte i 1913 garden Utsund (gnr/bnr 35/47) i Kviteseid, og skulen vart flytt hit året etter. Det vart bygd ny moderne skulebygning med internat, sentralfyring og elektrisk ljos. Skulen heldt opent for ungdom frå heile landet, men ein måtte vere fylt 17 år.


Linje 21: Linje 23:
:1902-1940: [[Jakob Naadland]].
:1902-1940: [[Jakob Naadland]].
:1940-1950: [[Olav Naadland]].
:1940-1950: [[Olav Naadland]].
=== Elevar ===
:1885–1886: [[Herborg Utne]]
:1885–1886: [[Gjøa Pugerud]]
==Eksterne lenker==
Lærar [[Eivind Straume]] fortel om Viggo Ullmann og folkehøgskulen i Seljord. Opptak frå 20. februar 1960. [https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_dra_1994-05432P Lenke] til innslag på [[Nasjonalbiblioteket]] si heimeside.


==Arkiv==
==Arkiv==
Arkivet etter Telemark Folkehøgskule er ordna ved [[Statsarkivet i Kongsberg]]. Oversikta over arkivet kan studerast på [http://www.arkivportalen.no/side/arkiv/detaljer?arkivId=no-a1450-04000000000950 arkivportalen].  
Arkivet etter Telemark Folkehøgskule er ordna ved [[Statsarkivet i Kongsberg]]. Oversikta over arkivet kan studerast på [http://www.arkivportalen.no/side/arkiv/detaljer?arkivId=no-a1450-04000000000950 arkivportalen].  


==Kjelder==
==Kjelder og litteratur==
*[[Rasmus Stauri|Stauri, Rasmus]]: ''Fire folkelærarar. [[Herman Anker]], [[Olaus Arvesen]], [[Christopher Bruun]], [[Viggo Ullmann]].'' Noregs Boklag, Oslo 1930.
*Johs. Sætherskar, ''Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon'', Bergen, 1949.
*Johs. Sætherskar, ''Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon'', Bergen, 1949.
*[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-04000000217473 Oppføring] i [[arkivportalen]].  
*[http://www.arkivportalen.no/side/aktor/detaljer?aktorId=no-a1450-04000000217473 Oppføring] i [[arkivportalen]].  


==Referansar==
==Referansar==
<references />


[[Kategori:Etableringer i 1880]]
[[Kategori:Etableringer i 1880]]
[[Kategori:Folkehøgskole]]
[[Kategori:Folkehøgskole]]
[[Kategori:Utdanning]]
[[Kategori:Seljord kommune]]
[[Kategori:Seljord kommune]]
[[Kategori:Kviteseid kommune]]
[[Kategori:Kviteseid kommune]]
[[Kategori:Opphør i 1954]]
[[Kategori:Opphør i 1954]]
[[Kategori:Telemarksarkivet]]
{{nn}}
{{nn}}
{{F1}}
{{F1}}

Nåværende revisjon fra 8. mar. 2024 kl. 11:34

Telemark Folkehøgskule låg der Kvitsund Gymnas ligg i dag.
Foto: Johs. Sætherskar, Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon, Bergen, 1949.

Telemark Folkehøgskole vart skipa i 1880 av Viggo Ullmann, seinare stortingspresident og amtmann i Bratsberg. Skulen starta opp på garden Bjørge i Seljord. Drifta vart flytt til Utsond i Kviteseid i 1914.

Historikk

Viggo Ullmann sin skule i Seljord hadde eit førespel, da folkehøgskulepioneren Olaus Arvesen heldt skule for 80 elevar på Bjørge i året 1878-1879. Som medlærarar hadde Arvesen Oddmund Vik, seinare statsråd og fylkesmann, og nordlendingen P. Pedersen.[1]

I 1880 starta så Viggo Ullmann sin skule i Telemark. Skulen hadde som formål å gje bygdeungdom ei meir yrkesretta utdanning. Det fyrste året heldt han til på same staden som Arvesen hadde halde til, Bjørge i Seljord. Det var 70 elevar, 48 gutar og 28 jenter. Lærarar ved sida av Ullmann sjølv var førnemnde Oddmund Vik og Kr. Førland. Andre året var skulen i Drangedal, og vinteren 1882-83 i Vinje. Skulen fekk fast tilhaldsstad da Telemarkens Folkehøiskoles Aktieselskab kjøpte Utgarden (gnr. 45.6) i Seljord i 1885.[2] Frå 1890 vart undervisninga halden i den nye bygningen Borgen på Utgarden.

Stemne på Telemark Folkehøgskule i 1917.
Foto: Ukjent fotograf / Privat samling.
Borgen, bygd 1890, seinare flytta til Brøløs. Bilete frå 1949 da Seljord Meieri åtte bygningen.
Foto: Johs. Sætherskar, Det Norske Næringsliv 4, Telemark Fylkesleksikon, Bergen, 1949.

Telemark Folkehøgskule vart dreve privat, men mottok ifylge statskalenderen statsstøtte frå 1893. I 1902 tok Jakob Naadland over som skulebestyrer. Naadland kjøpte i 1913 garden Utsund (gnr/bnr 35/47) i Kviteseid, og skulen vart flytt hit året etter. Det vart bygd ny moderne skulebygning med internat, sentralfyring og elektrisk ljos. Skulen heldt opent for ungdom frå heile landet, men ein måtte vere fylt 17 år.

Krigsåra

Under krigsåra vart skulen rekvirert av okkupasjonsmyndigheitene. I 1941/1942 hadde Rikshirdstaben planar om å starte hirdskule på folkehøgskulen, men desse planane vart aldri realisert. I 1943 kom det på ny planer om å rekvirere skulen - denne gong til Norsk landtjeneste, ei underavdeling av Nasjonal Samlings Ungdomsforbund. Heller ikke desse planane vart det noko av. I staden vart skulen tatt i bruk som frontkjemparskule, som skulle vere eit undervisningstilbod for dimitterte frontkjemparar. Skulen vart opna 28. september 1943 av NS-minister Jonas Lie og var verksam fram til april 1945. 9. mai 1945 oppretta Hjemmefronten hovudkvarter på skulen, og fyrst på hausten same år vart bygningane igjen tatt i bruk som folkehøgskule.

Nedlegging

Grunna nedgangen i talet på elevar og dårlig økonomi vart skulen bestemt endelig nedlagt i 1954 og eigendomane vart solgt til Norsk Luthersk Misjonssamband, Skien krets. Telemark Ungdomslag hadde samla inn pengar for vidare skuledrift. Desse vart ved nedleggelsen satt i eit fond som danna grunnlaget for opprettelse av Seljord Folkehøgskule i 1971.

Telemark Folkehøgskule hadde eit elevblad som heitte Frihug.

Styrarar på folkehøgskulen

1880-1902: Viggo Ullmann.
1902-1940: Jakob Naadland.
1940-1950: Olav Naadland.

Elevar

1885–1886: Herborg Utne
1885–1886: Gjøa Pugerud

Eksterne lenker

Lærar Eivind Straume fortel om Viggo Ullmann og folkehøgskulen i Seljord. Opptak frå 20. februar 1960. Lenke til innslag på Nasjonalbiblioteket si heimeside.

Arkiv

Arkivet etter Telemark Folkehøgskule er ordna ved Statsarkivet i Kongsberg. Oversikta over arkivet kan studerast på arkivportalen.

Kjelder og litteratur

Referansar

  1. ↑ Stauri, R. 1930:40.
  2. ↑ Oppføring i arkivportalen.
Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Telemark_Folkehøgskule&oldid=2117522»