Skribenter
95 706
redigeringer
→Underoffisersgrader i hæren
| (5 mellomliggende revisjoner av samme bruker vises ikke) | |||
| Linje 11: | Linje 11: | ||
Det samla talet på underoffiserar i hæren utgjorde ca. 1400 mann i 1814, ca. 2000 i 1914, og ved avviklinga i 1930 om lag 2700 mann. I marinen var det om lag 300 underoffiserar i 1927.<ref>Alle tala henta frå Christophersen, B. 1978.</ref> | Det samla talet på underoffiserar i hæren utgjorde ca. 1400 mann i 1814, ca. 2000 i 1914, og ved avviklinga i 1930 om lag 2700 mann. I marinen var det om lag 300 underoffiserar i 1927.<ref>Alle tala henta frå Christophersen, B. 1978.</ref> | ||
<onlyinclude> | <onlyinclude> | ||
Frå 1. januar 2016 vart ein ny type underoffiserskategori innførd, kalla [[spesialistbefal]].</onlyinclude> Slik vart ordninga med einskapsbefalet oppheva, og atter må ein no ha tatt Krigsskolen for å oppnå offisersgrad. Rangsmessig er dog dei nye spesialistane på same nivå som offiserane. | Frå 1. januar 2016 vart ein ny type underoffiserskategori innførd, kalla [[spesialistbefal]].</onlyinclude> Slik vart ordninga med einskapsbefalet oppheva, og atter må ein no ha tatt Krigsskolen for å oppnå offisersgrad. Rangsmessig er dog dei nye spesialistane på same nivå som offiserane. Fordelinga spesialistbefal/offiserer er no 70/30. | ||
== Terminologi og grader == | == Terminologi og grader == | ||
| Linje 33: | Linje 33: | ||
|- | |- | ||
|[[ | |[[Fanejunker]] | ||
|I artilleriet [[ | |I artilleriet [[stykkjunker]], i kavaleriet [[standartjunker]] Oppretta som æresgrad 1824, frå 1893 alminneleg avansementsgrad. | ||
|- | |- | ||
| [[Kommandersersjant]] | | [[Kommandersersjant]] | ||
| Innført ca. 1747. Fram til 1747 var Capitaine des Armes nokonlunde tilsvarande. I kavaleriet før 1854: Vaktmeister. | | Innført ca. 1747. Fram til 1747 var Capitaine des Armes nokonlunde tilsvarande. I kavaleriet før 1854: Vaktmeister. | ||
|- | |- | ||
|[[ | |[[Furér]] | ||
| I kavaleriet før 1854: Kvartermeister. | | I kavaleriet før 1854: Kvartermeister. | ||
|- | |- | ||
| Linje 107: | Linje 107: | ||
Ut frå tilsetjingstilhøvet bestod det fastlønna underoffiserskorpset av to grupper, ''dei garnisonerande'' (eller «stadig tenestegjerande») og dei som var i ''distriktsteneste''. Dei garnisonerande var heiltidstilsette i byane der det var militære stabar, avdelingar, skolar og verkstader. Dei som var i distriktsteneste, budde ute i kompanidistrikta. Desse tenestegjorde ved rekruttskolane og ved øvingar, og hadde administrative oppgåver ved avdelingane sine. Det vart sjeldan heiltidsverksemd av dette, og mange av desse underoffiserane var gardbrukarar eller hadde andre yrke ved sida. | Ut frå tilsetjingstilhøvet bestod det fastlønna underoffiserskorpset av to grupper, ''dei garnisonerande'' (eller «stadig tenestegjerande») og dei som var i ''distriktsteneste''. Dei garnisonerande var heiltidstilsette i byane der det var militære stabar, avdelingar, skolar og verkstader. Dei som var i distriktsteneste, budde ute i kompanidistrikta. Desse tenestegjorde ved rekruttskolane og ved øvingar, og hadde administrative oppgåver ved avdelingane sine. Det vart sjeldan heiltidsverksemd av dette, og mange av desse underoffiserane var gardbrukarar eller hadde andre yrke ved sida. | ||
Fram til den store hærreformen 1889 var det ved sida av utskrivingshæren (dei vernepliktige) også ein del verva (gevorbne) avdelingar. Dei fastlønte, garnisonerande underoffiserane her vart følgjeleg kalla ''gevorbne'' til skilnad frå dei ''nasjonale'', som var dei i distriktsteneste. | Fram til den store hærreformen 1889 var det ved sida av utskrivingshæren (dei vernepliktige) også ein del verva (gevorbne) avdelingar. Dei fastlønte, garnisonerande underoffiserane her vart følgjeleg kalla ''[[Gevorben|gevorbne]]'' til skilnad frå dei ''nasjonale'', som var dei i distriktsteneste. | ||
I tillegg til dei fastlønte underoffiserane var det også eit betydeleg tal folk med underoffisersutdanning som ikkje hadde søkt eller fått fast tilsetjing. Dei hadde ei viss pliktteneste (eit bestemt tal øvingar og rekruttskolar), og dei var mobiliseringspliktige som befal. Desse vart kalla ''ulønte '', ''vernepliktige underoffiserar'', altså reservebefal. | I tillegg til dei fastlønte underoffiserane var det også eit betydeleg tal folk med underoffisersutdanning som ikkje hadde søkt eller fått fast tilsetjing. Dei hadde ei viss pliktteneste (eit bestemt tal øvingar og rekruttskolar), og dei var mobiliseringspliktige som befal. Desse vart kalla ''ulønte '', ''vernepliktige underoffiserar'', altså reservebefal. | ||
| Linje 116: | Linje 116: | ||
{{thumb|Jacob Norman 2.jpg|[[Jacob Norman]] som elev på [[Befalsskolen for Infanteriet i Nord-Norge|6. Divisjons underoffiserskole]] i [[Harstad]] (1919).}} | {{thumb|Jacob Norman 2.jpg|[[Jacob Norman]] som elev på [[Befalsskolen for Infanteriet i Nord-Norge|6. Divisjons underoffiserskole]] i [[Harstad]] (1919).}} | ||
{{thumb|Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903 - no-nb digifoto 20160126 00066 NB NS 000512C.jpg|«Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903».|[[Narve Skarpmoen]]}} | {{thumb|Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903 - no-nb digifoto 20160126 00066 NB NS 000512C.jpg|«Kavaleriets Underofficerskoles 3de Klasse 1903».|[[Narve Skarpmoen]]}} | ||
På 1600- og det meste av 1700-talet vart underoffiserane tekne ut blant dei menige og gjevne individuell vidareopplæring i avdelingane. I [[1786]] kom den fyrste [[underoffisersskolar|underoffisersskolen]] («skriverskole»), nemleg for verva artilleristar, med tilhald på [[Akershus festning]]. I [[1791]] | På 1600- og det meste av 1700-talet vart underoffiserane tekne ut blant dei menige og gjevne individuell vidareopplæring i avdelingane. I [[1786]] kom den fyrste [[underoffisersskolar|underoffisersskolen]] («skriverskole»), nemleg for verva artilleristar, med tilhald på [[Akershus festning]]. I [[1791]] oppretta [[Bernhard Ditlef von Staffeldt]] underoffiserskole ved eliteavdelinga [[Det norske gevorbne jegerkorps]] på [[Kongsvinger]]. I [[1804]] vart det oppretta skrivarskolar for infanteriet i [[Halden]] (Fredrikshald), [[Fredrikstad]], [[Christiania]], [[Fredriksvern]] ([[Stavern]]), [[Kristiansand]], [[Bergen]] og [[Trondheim]]. Kavaleriet fekk sin «ekserser- og rideskole» på Akershus tre år seinare. Frå da av kan ein seie at systemet med underoffiserskolar var etablert for heile hæren. | ||
Etter at hærordninga av 1887 innførde ei rekkje spesialvåpen, vart det oppretta tilsvarande nye underoffisersskolar for desse: | Etter at hærordninga av 1887 innførde ei rekkje spesialvåpen, vart det oppretta tilsvarande nye underoffisersskolar for desse: | ||
| Linje 181: | Linje 181: | ||
== Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | == Attende til eit underoffiserskorps, kalla spesialistbefal i 2016 == | ||
{{thumb|Distinksjoner spesialistbefal. | {{thumb|Distinksjoner spesialistbefal des 2023.jpg|Distinksjoner spesialistbefal fra 2024.|[[Forsvaret]]|2023}} | ||
{{Utdjupande artikkel|Spesialistbefal|Forsvarets befalsskole}} | {{Utdjupande artikkel|Spesialistbefal|Forsvarets befalsskole}} | ||
Ordninga med einskapsbefal medførte imidlertid med åra at det blei et meir utydeleg skille i funksjon og utdanning mellom dei som hadde spesialiserte fagoppgåver og dei som hadde generelle oppgåver gjennom ein krigsskoleutdanning.<ref name=kingsrød /> Den særnorske ordninga med einskapsbefal medførde og at dei norske gradane på mange område korresponderte dårleg med kolleger frå allierte land i internasjonale operasjonar. | Ordninga med einskapsbefal medførte imidlertid med åra at det blei et meir utydeleg skille i funksjon og utdanning mellom dei som hadde spesialiserte fagoppgåver og dei som hadde generelle oppgåver gjennom ein krigsskoleutdanning.<ref name=kingsrød /> Den særnorske ordninga med einskapsbefal medførde og at dei norske gradane på mange område korresponderte dårleg med kolleger frå allierte land i internasjonale operasjonar. | ||